GEDIGTE VIR DIE NAG

EK WIL JOU NIE MEER LIEFHE NIE

Ek wil jou nie meer liefhe nie

Hierdie is ‘n ou verweerde jas

Oerbekend en opgedra,

Dit is vol gate     verwyt

Sigaretbrandmerke van skuld   

torring die nate los       die wind waai teen my koue ribbes vas

Ek wil jou nooit weer bemin nie

Die holtes van my hande

gespyker met jou naam, jou voorkop, jou soene

Drup donkerrooi op die grond,

Krul om en seil weg

Verder weg

as jou hart wat suiwer geweet het

jare terug al, dat jy my nie kan liefhe nie

                          augustuswinde breek takke teen my lyf

jy is die litteken wat ek sal onthou

Ek wil jou nie sien nie

Los my vensters uit, jou klippe het my gesplinter

Hoor hoe klingel my ewige skuld

aan jou ongeluk, angs,

                                        voeltjiebang hartklop in my hand?

Ek is van die begin geoordeel

Die wind het jou nie by my uitgewaai nie

Jy is nie weerlose blare nie

Wie dan het jou die mossie gemaak?

Ek gaan jou vergeet

Ek gaan nie onthou

van jou hare wat val oor my gesig

of jou eendag-lank-terug blomme

nie

dit het verdor in hierdie winter

                           kan jy sien hoe die herfsblaar verkleur?

                          

nou is daar niks meer om te vertel nie

ek gee my oor

aan die wind, die magte van jou verwyt

my skuld

ek wil niks meer nie

ek is nie meer joune

jy nie meer myne

ek het vir jou vlerke gemaak

uit die losgetorringde jas

wat jy so bitterlik haat

ek sal nie meer

liefhe, woorde weef, bang voeltjies vashou

of onthou nie

jou vlerke brand vry

DIE KRISMISBOKS - was gepubliseer in SARIE

DIE KRISMISBOKS

Dit was die kinders wat hom eerste gesien het. Natuurlik, kinders se oë is nog wakker, sien altyd dit wat liewers nie gesien moet word nie. Na die tyd het almal maar stilweg besluit dat dit bloot ‘n anderster soort krismisboks was. Liewers nie weer daaroor gepraat nie. Dit het Madinonyane se geheim geword. ‘n Geheim wat iewers in die Augustuswinde, somerhitte, dor vlaktes in die winter en daaglikse voortsukkel van die afgelope sestig jaar verlore geraak het.

Die ou madalas het gesê dit is die voorvaders wat kom praat soek, iets wil kom sê. Die vrouens het geglo dit was die reëndans wat hom gebring het. Hy het tog seker uit die hemel geval? En het hulle nie elke aand vir ‘n hele maand die stil mond van die lank-terug fontein gaan dans nie? Maar niemand het regtig geweet nie en almal het reeds vergeet.

Hy was net een dag daar in ‘n groot rooi-blink boks soos bloed. Soos madi en die mense het gesê: madi is bloed en madi is geld. Die rooi boks bring vir ons rykdom. Die kinders kon nie presies onthou wanneer hulle vir die eerste keer agtergekom het dat daar ‘n rooi ding tussen die bessiebossies naby Thusanang Winkel staan nie, maar hulle sê dit was Peme, Gabo en die klein dofkop Thupelo wat op die boks afgekom het, terwyl hulle besig was om bessies te pluk. Die blinkding het deur die vaalgroen bossies geskyn. Gabo het dit eerste gesien en toe vir die ander beduie.Thupelo het sommer dadelik nader gehol, krippelbene of te not. En hy het ook dadelik ingeloer. “Eish, Thupe, emmapele!” wou Peme nog keer. So asof Thupelo sou verstaan van “wag-‘n-bietjie” en “versigtig wees”, die boks het dan soos die sterre geskyn! En ‘n blinkding is mos maar net ‘n anderster soort ding. Dit vat die oog en dit vat die hart en dan sleep die hele lyf sommer saam.

Thupelo het ingeloer by die oop flappe van die blinkrooiboks, ingebuk en taai bessiehandjies gestrek om aan iets, iets daarbinne te raak. ‘n Geluid het skielik uit die boks gekom, ‘n kreun soos iemand wat seer het. Toe ruk Thupelo regop en hol in die grondpad af dat die stof bolle agter sy voete staan. En hy skree: daar’s ‘n ding daar binne wat lewe! En die ander twee vat die pad agter hom aan. So het hulle eers tot stilstand gekom anderkant die winkel, nog anderkant die Kgosi se beeskrale by die huis van die oudste vrou in Madinonyane, Mapule. En dis sy wat die storie stuk-stuk uit Thupelo getrek het. Van die blink boks en die voël-mens daarbinne. Hy het seer, het Thupelo aangehou. Hy klink of hy huil. Dan het hy sy hande voor hom gehou vir almal om te sien: aan sy taai palms het donsies gesit waar hy aan die voël-mens gevat het. Maar Mapule was ‘n ou vrou wat nie storietjies kop toe gevat het nie. Daai kan enige voël se vere wees, het sy gesê. “Nou kom kyk, kom sien self die boks en die ding daarin,” het Thupelo gesê en hy het soos die ander geklink, hy het nie meer gesukkel met woorde nie. Sy tong het skielik praat verstaan. Dis seker die groot skrik, het Mapule gedink en haar kop in ‘n rigting laat staan: “Bring my kierie en loop haal ‘n kruiwa by die Kgosi, ek gaan g’n die lang pad loop tot daar nie”.

So het hulle die pad afgesukkel: Thupelo wat voor loop en praat en beduie, Peme en Gabo wat die ou Mapule in die kruiwa stoot oor die sandwalle heen. Verby die Kgosi se beeskrale waar hy koeie aan die melk was: “Waar gaat julle?” En verby al die baksteen en sinkhuisies, waar al die mense vra: “Waarheen?” En dan vertel Thupelo en die mense skud hulle koppe: “Nee, wragtig, dit moet ek self sien…” en val in die ry agterna. Naderhand het hul al wat ‘n mens was op sleeptou gehad.

Die mooi blink van die rooi boks het die mense van ver reeds stil gemaak, sodat daar net fluisterstemme oorgebly het. Reg voor die boks het Peme en Gabo die ou vrou van die kruiwa afgehelp. “Gee my kierie,” het sy gesê en wankelrig regop gekom, nader gestaan, by die boks ingeloer en daar het sy hom gesien sit, ineengekrimp. Dit was soos Thupelo gesê het. ‘n Voël-mens. Sy lang vlerke bloederig, styf teen sy krom lyf getrek. “Maak oop die boks, ons wil sien,” wou die mense hê. “Wag, hy’s bang,” het Thupelo gekeer. “Staan opsy, kind, laat die grootmense die saak bekyk,” het Mapule hom aangesê, maar hy wou nie. “Dan sal ek liewers oopmaak, is tog ek wat hom eerste gekry het.” Thupelo het die kante van die boks met sy donsveerhande oopgeskeur, rooi karton het op ‘n skielike dwarrelwind weggewaai teen die naaste bosse vas. Daar kaal vir almal se oë om hulle kyke te kyk was die mens met die vlerke. Sy gesig kreukel-oud, ‘n bietjiesbaard korrelrig aan sy ken. Helder blou oë teen ‘n donker vel. Sulke blou oë aan ‘n swart mens het hulle nog nooit gesien nie! “Hy’s nie van ons nasie nie,” het een gefluister, “kyk sy oë!” “Tokoloshe-oë!,” het ‘n bang-prater gebrom. “Bring klippe, maak dood, keer voor hy slegte goed bring!” Toe kom die stem van die moruti, sag maar sodat almal kan hoor: “Lenyoloi…” ‘n Engel. ‘n Engel in ‘n rooi krismisboks vir Madinonyane se mense. “Bring vir hom kos, bring pap, loop koop mageu by Thusanang… hy kom van ver,” het iemand vir Peme en Gabo gesê en los sente is uit broeksakke en bodusse gegee, maar die engel wou nie die kos eet nie. As iemand nader gaan, trek hy sy vlerke oor sy gesig en steek kop weg. “Ek sal, gee die kos hier,” het Thupelo gesê en Peme en Gabo aan die arms saamgetrek. Hy het die karton mageu oogeskeur, ‘n sluk gevat, mmm, en vir die ander twee aangegee en hulle het gedrink, mmm, dis lekker. Toe gee hy dit vir die engel en hy vat dit in twee snaakse kloutjiehande, hou dit voor sy mond, sluk, mmm. Die kinders het gelag en die engel se mond het mooi geword en opgetrek in die helderste lag wat oor die vlaktes weerklink het.

Daardie aand het almal by die Kgosi se krale bymekaar gekom. Ons moet hom kry by ‘n veilige plek, daar in die veld gaat die jakkalse hom opvreet. Ja, en wat as die mense van die ander statte hoor? Hulle sal hom kom steel. Nee, niemand mag weet nie. Ons moet hom beskerm, hy is vir ons gegee, uit die hemele. Maar hoe maak mens nou? Hy sit net daar met sy groot oge en sy stukkende vlerke. En hy bewe van die bang. “Hy is nie bang vir die kinders nie,” het iemand gesê. Die kinders het hom gaan haal. Sommer so in die boks gedra. Hy was so lig. In die middel van Madinonyane naby die droë fontein het hulle hom neergesit.

Vir drie weke lank tot Kersdag het die kinders hom versorg. Soms het die grootmense gaan kyk hoe die kinders by die engel sit en gesels, al praat hy nie terug nie. Hoe hulle daar speel, net om naby die engel te wees. Hulle het baie gelag. Die engel ook, dit is al wat hy saam gedoen het. Soms het hy uit die boks gekruip en sy vlerke oopgesprei, geklap. Dan het hulle nader gestaan en gekyk. “Vlieg, vlieg,” het hulle soms gesing. “Vlieg hoog bo die wolke tot by die sterre!” Maar die engel het dan net weer teruggeklim in sy blink boks, gaan sit en kyk oor die vlaktes.

Skielik een dag het daar water begin borrel uit die grond van die ou fontein. Party mense het van die water gaan drink en gesê hulle mae voel goed. Hulle hele binnegoete voel beter en emmers vol aangedra huise toe.

Daardie Kersfeesoggend met die eerste sonlig oor die vlaktes, was die kinders reeds by die rooi boks, maar die engel was weg. Dit was net die boks. ‘n Groot rooi vlek soos bloed tussen bosse langs ‘n fontein wat skielik weer droog was.

Thupelo is reeds ‘n ou man, half blind, half doof, krom van die werk op die plase. Hy loop met sy hand op ‘n kierie gekerf uit boomstomp. Hy loop sommer so deur sy geboorteplek met sy skaduwee wat maar altyd saamkarring soos sy onthoue. En hy hoor dit, soos net gister: die borrel van water en hy weet nie of hy sien wat hy sien nie, maar daar ver tussen die bessiebosse blink ‘n rooi iets. Dan los hy sy kierie en sy bene vat die stofpad van sestig jaar terug. Daar slaan bolle stof agter sy voete uit soos hy hardloop, soos sy oë en sy hart sy hele lyf saamsleep. Dis Kersdag en hy is weer elf jaar oud.


MARLIZE HOBBS

DIE BEGIN VAN 'N LEWENSAVONTUUR

Om kinders te he, verander mens. Dit het my so verander, dat ek vreemd genoeg hierdie vakansie my tyd spandeer het om kinderverhale te skryf. Dit is 'n ander wereld. 'n Nuwe plek.
n Plek wat ek nie geweet het in my bestaan nie, maar dit doen. Dit is beautiful, fantasties, skoon, oop, rou. eerlik. Soos niks wat ek nog ooit tevore geskep het nie!


Ek plaas die eerste min of meer suksesvolle poging hier: Prins Martyn gaan kuier op die Plaas is geskryf as Kersgeskenk vir sy ouma....


M

Oh Captain my Captain!

Dit is vyf-en-dertig grade celcius, Vyftien November. Ek lê onder ’n waaier. My gedagtes draai-draai in die speke vas. Daar kleef ’n fyn sweetreuk aan my. Ek bad en bad weer; maar niks bring verligting. Ek pop valiums, prozac, prothiaden, dormicums — wat ek ook al in die hande kan kry. Na sewe saans bel ek almal wie ek ken en praat al hoe meer kak. En ek weet: Ek wag op ’n onwaarskynlike dood.

My huis het onbewoonbaar geword en ek walg aan die dorheid van my bestaan. Ek trek die gordyne toe — vuil pienk en blou gordyne — ek wil nie meer weet hoe dit buite lyk nie. Wat ook al tussen die takke van bome skuil, gaan my nie meer aan nie. Die aarde tol op sy as en ek word naar. Die dood is ’n uitgerekte besigheid wat begin met konsepsie en fokken net nie einde kry nie. Die wind breek deur my vensters en versplinter oor die mat — vul die holtes met ’n groter leegte.

Ek rook ’n pakkie Stuyvesant voor ontbyt op en sit vir die res van die dag en naels kou voor my rekenaar. ’n Dom pianis oor die keyboard. Ses-en-twintig letters, miljoene der miljoene woorde verskuil in die letters om sin te maak uit my bestaan. Eindelose opsies wat tot niks kom.

Uit verveling, begin ek op my bure spioeneer: hulle gewoontes, hoe hulle daagliks tussen hul huise en die hospitaal beweeg. Wasgoed wat slap in die wind hang — die intieme besonderhede waarmee hul hulself klee: Ivan dra funky boxershorts soos uit Amerikaanse movies. Ek kyk hoe groei die gras oorkant die pad in sy tuin; hy buk en trek onkruid uit. Sy arms fyntjies gespierd: ek volg die lyne van sy lyf en die weerloosheid aan sy skouers. Ek wonder oor sy hande: hoe hy post-mortems doen en babies vang in Maternity Ward. Ek ken die patrone van elkeen hier se bestaan: hoe laat hulle die ligte in hul voorkamers afsit en beweeg na slaapkamers — om te wat? Lees, bid, dink aan ander tye, plekke, mense voor hier en nou?

Soggens staan ek op en soek die pad uit my deurmekaar huis om by die werk orde in ander se lewens te skep: ek luister- wie het wie verneuk, wie het die ander met hierdie verskriklike siekte aangesteek ... Waarom die lewe kak is, waarom dit GREAT is; aldus die skizo wat kaalgat in die village rondhol en die tribal authority ontstig. Die wat uitsterf aan ongeneeslike siektes, begin suip en slaan op vlug die vlaktes in met die dood in hul lywe.

Waarom is ek so BORED met die mensdom? (Myself inkluis). Iewers moet iets tog vernuwing bring — maar die wêreld is oud en niks is meer nuut nie. Ek raak skielik befok met die godsdiens en keer terug na die kerk. Ek bid myself simpel. Sondae hoor ek dieselfde boodskap oor-en-oor. Maar dis darem veilig, ’n rigtingwyser op die dodelike pad van leef. Ook dit stem my droef en ek kan die hoflikheid nie meer verduur nie. Die goeie bedoelings werk almal lelik uit en ek raak senuagtig en agterdogtig. Snags slaap ek sleg en die duiwel verskyn by drie geleenthede aan my, sodat ek my huis beangs salf en ’n ander uitweg soek.

Ek keer terug na my kindertyd-passie: die tyd toe ek nog ’n ruimtevaardiger wou word. Saans vat ek my verkyker en staar na die onbereikbare uitspansel. Ek vind uit dat Tetron die enigste planeet is wat ondersom draai en besluit om daarheen te verhuis, sodra dit vir my moontlik is.

In hierdie tyd begin my lewe draai om enige moontlike opsie uit — ek bliksem elke dag van die plat wêreld af en die volgende oggend probeer ek die tyd rewind om op te maak vir wat ook al verlore gegaan het.

Dan word ek uitgeroep op ’n saak na ’n militêre basis ver van hier — ’n pad wat kronkel en kronkel, stowwerig en sinkplaat; en skielik: daar tussen twee heuwels wat soos pikante borste bo die vlaktes uittroon — die basis; knus in hierdie natuurlike cleavage. Ek wonder oor die soldate uit die ou regime wat hier opleiding ontvang het: voorbereiding op ’n waarskynlike dood. Helde van post-mortem medaljes. Hoe het hulle oor dié plek gevoel? En die wat oorleef het, het dit iets in hulle nagelaat, sodat hulle snags wakker word en die stof, klip, sweet en bougainvilleas ruik?

Ek treë dus aan vir diens: naastediens. Ek het geen rang of titel nie. ’n Portugees-sprekende wag keer my voor by die hek. “Bondia,” groet ek en stel my besigheid: ek is hier om die Kaptein te sien. Ek word beduie waarheen om te ry en vind die pad maklik; stop voor ’n huis waar ’n ou hond heup-teen-die-stam onder ’n boom lê; ’n rondloperkat oor die pad koes en ’n Kaptein op my wag. Sy oë en hare is donker, hy dra ’n bokbaardjie en sy kamoefleringsdrag span styf oor sy skouers. Hy toring bo my uit. Sy hande is groot en ru: anders as Ivan s’n; dit laat iets in my roer — ek leef dus nog? Hy nooi my in en ons staan ongemaklik rond in ’n beknopte kombuisie. Hy maak koffie en bied my ’n sigaret aan. Buite hoor ek stemme in Portugees opklink; die woorde draal op die wind en verdwyn verder aan. Daar is ’n ongemaklike stilte hier wat ek nie kan peil nie. Dan hoor ek dit — iewers vanuit ’n ander vertrek:

Chopin se Balade no. 3 in A-flat ... Die skynbare rustigheid, die ondertoon van ’n dringendheid. Ek ken die stuk intiem. Ek luister en wag: dit speel op ’n draaitafel en daar is deurentyd ’n ritmiese krap, ek luister na die stiltes tussen die musiek: my hart huppel lig en vrolik soos ’n hasie oor die vlaktes; dan die opbou na die Grootse — ek raak besete van opgewondenheid. Ek gee oor aan die oomblik en verword tot ’n marionet van die musiek.

Wat volg; is obskuur, onduidelik. Ek wil dit verwoord, my opsies is eindeloos en tog so beperk. Die kaptein staan nog iewers in die kombuis — aangeleun teen ’n kas; hy word ’n hoogtepunt, ’n klimaks in die musiek. Ek staan voor hom, druk my hande teen sy skouers, sodat hy gaan sit. Ek vind myself wydsbeen op sy skoot. My tong in sy mond — ek proe Chesterfield, tandepasta, koffie. Chopin raak besig met iets anders in die agtergrond — ’n roering van vingers oor die klawers, vinnig-vinnig — dit klop in my, tussen my bene. Ek voel sy geslagsorgaan teen die growwe materiaal van die army broek. Op ’n wals in C-sharp bevry ek hom van sy kamoeflering.

Ons gaan stort, hy krimp en word weer lewend in my hand. Hy was die lewe van my af — die ondraaglikheid; al wat bly is rein: ’n suiwer vorm. Wat dink hy nou? Sy hande oor my lyf, sy vingers wat afbeweeg tot daar waar ook my klein skaam orgaan verstyf soos syne. My lyf ’n blote rimpeling op die water, ’n klippie wat val en kring, al wyer uitkring tot in die hortende stiltes van die dood: “Oh, Captain, my Captain!”

'n fokken briljante ding wat ek in 2001 geskryf het!

Wat vir my heel interessant was rondom die hele ding oor vloek, seks en vrouens; is dat niemand maar niemand iets sinvols te sê had oor enige van my skrywe nie; behalwe natuurlik dat ek vloek en in “Oh, Captain my Captain” ’n beskrywing van wedersydse masturbasie gee. Die seksdaad vind nie plaas in die beskrywing nie.

Hipotetiese stelling: y=(f)x

Waar y die afhanklike veranderlike veronderstel en x die onafhanklike veranderlike.

z is dan jou steuringsveranderlike wat kan beteken dat ander faktore intree wat op hul beurt veroorsaak dat jou hipotetiese stelling nie so mooi uitwerk nie.

Eenvoudiger gestel: Sê nou maar net die mens (y) is ’n funksie van God (x) en sonde is die steuringsveranderlike (z). Maklik nê?

Die sonde veroorsaak dat die mens dus nie meer bereid is om as afhanklike veranderlike op te tree nie.

(Bogenoemde is bloot ’n hipotetiese stelling).

My skrywes kan dus as volg gelees word — dit wat ek skryf, is die afhanklike veranderlike (y) — m.a.w. dit wat ek graag sou wou weergee. My subjektiewe relaas van ’n waarskynlike realiteit; want dit kan gebeur. Dit kon gebeur het. Slegs ek sal weet hoeveel is waar en hoeveel nie — of miskien sal selfs ek (die skrywer) op ’n punt nie meer weet hoeveel is waar al dan nie ...

Waarvan is die “subjektiewe weergawe van ’n waarskynlike realiteit” (die storie) afhanklik? x natuurlik: die taal. Die medium waarin ek dit sê. Hierdie medium bestaan uit ’n baie groot hoeveelheid opsies (26 letters, miljoene sinne — soveel betekenisse wat die skrywer in sinne sou wou weergee. ’n Sin om mee sin te maak.)

Die steuringsveranderlike (z) behels dan die wyse (effektief of oneffektief) wat ek aanwend om te sê wat ek sou wou sê. En dit kan die moontlike “geraas” in kommunikasie veroorsaak.

Dit is van my kant af duidelik dat die WYSE waarop ek met die taal omgegaan het om te sê wat ek wou sê, geweldig geraas veroorsaak het by die leser(s) — soveel so dat slegs die vloektaal en effense verwysing na seks gehoor is.

Aan die ander kant, egter, is daar die leser. En hier het ons met dieselfde te doen: y = f(x)

Die teks (y) — dit wat geskryf is; staan as afhanklike veranderlike teenoor die leser (x); onafhanklike veranderlike wat beïnvloed word deur z = die wyse waarop die leser KIES om die teks te interpreteer — hierdie keuse kan bewustelik of onbewustelik wees. Dit word beslis beïnvloed deur die leser se leeservaring, verwysingsraamwerk, godsdienstige en ander oortuigings, persepsies, ens.

Die eenvoudige hipotese wat ek in my skrywe: “Oh, Captain, my Captain!” gemaak het, is: In die grootste oomblikke van ons lewens val ons terug op clichés. Clichés is deurleefde, deurwinterde sinsnedes — daarom dat hulle die status kon bereik. Hulle is baie “useful”.

Niemand het my hieroor aangevat nie — daar was dalk te veel steuringsveranderlikes ...

Die verteller smag na die dood om haar te red uit verveling ... sy het soveel opsies in die taal om hierdie mee weer te gee; maar dit kom (no punn intended) tot niks. Daarteenoor is daar die karakter, Ivan, wie “post mortems doen en babies vang”. Dood / Lewe — die lewe gaan aan — cliché? Dan is daar die kaptein wie haar herinner aan ’n tyd toe jong manne weermag toe is met die wete van ’n (hipoteties gestel) waarskynlike dood ...

In die oomblik van klimaks (petit mort) is die enigste moontlike beskrywing vir wat gebeur dan “Oh, Captain, my Captain!” — ’n clichè.

Bogenoemde is egter alles bloot ’n hipotese; want soos ons almal weet: niks in die lewe is seker nie.

Maar vir eers is ek terug en ek is bly daaroor.

Bylaag tot die Z-faktor

Wat vooraf gesê is, kan natuurlik ook heel anders geïnterpreteer word: dat Taal ’n funksie van die mens(e) wie die taal besig, is.

Dan word taal jou afhanklike veranderlike (y) en die mense wie hierdie spesifieke medium (Taal — Afrikaans) gebruik is dan jou onafhanklike veranderlike (x).

y(taal) = (funksie van) mens.

z — wie die mense is, persepsies, ens.

Die steuringsveranderlike kan dus in hierdie geval steeds die mens se ervaringswêreld wees: in ons geval — moderne tegnologie. Maar die impak van kultuur, “erfgoed” (soos godsdiens en ’n wêreldbeskouing van wat moontlik reg of verkeerd is); kan mens nie weglaat nie. Dit gaan beslis ’n invloed hê op hoe ons met die taal omgaan.

Want taal verander na gelang van die mense se behoeftes, daarom dat neologismes bestaan.

***

En nou, net om geheel en al confusing te wees; wil ek die volgende hipotese stel: Sê nou net die teks (dit wat daar geskryf staan), is (x) die onafhanklike veranderlike, wat net is, omdat dit is. Soos die vorige hipotese i.t.v. God (I AM).

EN die leser is dan jou afhanklike veranderlike (y) wat deur die teks beïnvloed word — soos die leser die teks lees, so lees die teks die leser terug. Miskien was dit nog altyd die woorde wat die leser gelees het en nie andersom nie.

(Dit maak vir my baie sin). Want, helaas, die leser se interpretasie of ervaring, van die teks; verander absoluut niks aan die teks nie — dit is daar; dit staan geskrywe ... Die Skrif Is Aan Die Muur.

Miskien beïnvloed die skrywe / teks dan ook die skrywer en bestaan somehow onafhanklik van die skrywer. Makes u think, doesn’t it?

En weereens sal die steuringsveranderlike (z) die mens se persepsie, ens wees.

Sjoe! Nou’s ek moeg.

Ek het vir ons ’n ander bal gekry om mee te speel ... indien nie: I’m back, play me.

Marlize

kortverhaal

Skielik praat ek weer na dertig jaar se stilte en ek kry dit nie reg om op te hou praat nie… Dit is wat ek hardop gesê het in daardie oomblik, aan myself, vir myself: Jou fokken etter. My stem klink vreemd en hees, asof ek ernstige larangitis het.

Ek noem hulle almal. Al die vloekwoorde wat ek ken en nie regkry om te skryf nie, want die sien daarvan, is skrikwekkend. Dat een mens soveel vloekwoorde kan ken na dertig jaar se stilte, is skokkend. En dat ‘n simpel ding soos jou eie kop mens daartoe kan dryf om jou stilte te breek, is miskien verstaanbaar, maar totaal onnodig.

Ek noem vele woorde in onsamehangende sinne: die daaglike drek van my bestaan, kry ‘n ander soort betekenis. Gedagtes tol in my kop en kry uiting op my tong: Fok al die mense, EK is die mense. Daai ou se roeispane vat nie water nie. ‘n Ander ou se kop kap aan en is lekker deur die mikke. Woorde wat ek gehoor het op skool en nooit self gebruik het nie. Aanvanklik het ek slegs myself hardop geskel, in teleurstelling, in onvergeeflike wantroue. Hoe kon ek myself so verlaag dat ek actually begin praat het! Maar toe kom die lekkerste sin ooit in my kop op: KRY VIR JOU!

So, nou kry ek vir my woorde, sinne, betekenisse en ‘n tong waarom woorde krul en uitgespoeg word. En ek kry lekker. Dit ril teen my lyf af en dis vir my mooi. Ek glimlag, ek lag hardop, ek skree, ek huil hardop met skouers wat ruk en blaas my neus luidrugtig in ‘n stuk toiletpapier, want tissues is ‘n vreemde ding in my bestaan en was nog nooit nodig nie.

Skielik kan ek weer die mensdom bereik, want sonder woorde of ten minste gebaretaal, is hul ontoeganglik. Tog weet ek: ‘n middelvinger sê in elk geval meer as ‘n hele sin vol woorde. Maar nooit het ek my eers tot gebaretaal gewend nie. Ek was stil soos ‘n Budhistiese monnik wat vrugte plant en pluk. Dit kan seker ‘n vorm van selfkastyding genoem word, maar ek dink nie dit was so iets nie. Hoe stiller mens raak, hoe minder hoef jy te dink. Dink is nogal ‘n uitputtende besigheid, besef ek. Om so die heeltyd te dink oor wat jy volgende gaan sê, is heel anders as wat ek verwag het.

Vir dertig jaar het ek niks te sê gehad vir die wêreld nie. Ek het egter die wêreld beluister. Ek het amper alles gehoor soos ‘n spioen, ‘n ondergrondse lid van die KGB. Ek het die morsekode van lyftaal en woorde en stiltes tussen woorde soos die stiltes tussen lirieke en musieknote, leer ken. Ek het rokers en nie-rokers, druggies en dominees, sekswerkers en selibate banggatte leer ken. Elke sub-kultuur met ‘n eie taal wat slegs deur die ware luisteraar geken kan word. Ek het klerasie leer verstaan, van labels en goedkoop China-shop klere. In kort, ek het die mensdom in sy warboel van kleur, geur, krag, vernedering, hofwaardigheid, arrogansie, vrese en vreugdes leer verstaan. Maar nooit het ekself hardop gesing of gebid of gebedel vir genade nie.

Ek is ‘n terapeut en stiltes is tog waaroor my beroep gaan. Ek het nooit raad gegee nie, ek het nooit woorde gebruik om my kliënte hul situasies en probleme te laat verstaan nie. Hulle het net daar op my pers bank met die bont kussings en die tissue-boks op die vloer, gesit en gepraat tot hulle leeg was. Ander het saam met my stilgebly en vir die eerste keer kon hul hulself hoor. Dit is daardie kliënte wat my sukses-verhale geword het. Stilte het my geleer dat mense praat, omdat hulle bang is dat die stilte hul sal versmoor en slegs diegene wat daardie vrees oorkom het, kan weer opstaan uit die kak van hul lewens en skoon word, vry word van die woorde wat hul vasgevang hou.

Nou praat ek egter weer. Ek sit om ‘n kring nuutgevonde vriende en praat non-stop vir ure. Ek vertel die stories wat ek gehoor het in my stiltetyd, maar ek split nie op my geliefde kliënte nie. Tog praat ek nie versigtig nie, ek tel nie my woorde nie. Ek is nie bang dat die woorde wat uit my mond vloei, sal terugkom en my naar maak nie, nee wat… ek het geen vrees meer vir woorde nie.

Ek doen ‘n herbesoek aan die plek waar ek my praat verloor het: daar by die soutpanne van Louwna, waar my pa predikant en my ma mevrou-dominee was. Ek ry in die hitte met die air-con aan en heavy metal musiek kliphard wat deur die vensters dreun sodat my kar soos ‘n mobile disco klink. Dan naby die soutpanne parkeer ek langs die pad, trek my skoene uit en vat weer die pad, kaalvoet in die hitte. Weereens word ek vies vir myself omdat die gruis my voete brand. Ek luister vir oulaas na die geluide om my en dan sing ek dit DOOD! Vreemd hoe maklik mens stiltes kan breek, wegvat, vermoor. Ek praat hardop met myself. Ek probeer uitredeneer waarom ek opgehou praat het. Dan loop ek vinnig terug. Ek merk niks op nie, ek is slegs bewus van die woorde wat uit my stroom. Elke onsinnige sin en stukkie woordeskat wat in my oorgebly het, stort ek uit. En dis wragtag lekker. Ek het nooit kon dink dat woorde so arrogant lekker kan wees nie!

Ek sê vir my ouers: “Hier is ek…” en my ma begin huil, my pa val op sy knieë neer op die teelvloer van ons kombuis en prys die Here, halleluja! Ek sê: “Ek is lus vir Ma se pap en wors met uie-en-tamatie sous.” Ek sê: “Die gruispad het my voete gebrand.” Dan vra ek oor die weer en of dit nog so vrek-warm is en ek sê: “Ja, hemel, dit is darem warm hier,” nog voor hulle kan antwoord. Ek vra ook: “Hoe gaan dit?” Dit gaan goed met my, antwoord ek. Ek gee nie om wat hulle vra of sê nie. Hoekom het ek ophou praat? “Sommer.” Verlang ek ooit na die vlaktes noudat ek in die stad bly? “Soms.” Hoekom het ek nooit gebel nie? “Obviously omdat ek nie gepraat het nie.” Hulle praat en vra vrae en ek praat my eie stories. Ek vertel van my lewe en kry skaars asem soos ek praat. Ek gee nie eintlik om oor die groentetuin wat my ma so mooi versorg of die skape wat my pa deesdae aanhou nie. Ek loop nie om die pastorie om te gaan kyk nie. Stil mense loop en kyk na goed. Ek het nie gekom om te kyk of te luister nie, ek het gekom om te praat. Ek kan nie die twee gelyktydig doen nie, besef ek. Dis hels moeilik. So, nou doen ek maar my praatwerk. Te lekker. En ek kry vir my, ek skep, want dit reën pap, korrelrige boerepap vol letters wat woorde maak wat sinne maak wat uit my donder en bliksem en neersous. Ek besluit om vir ‘n rukkie by my ouers aan te bly, daar is baie wat ek die mense van die dorp kan vertel. Ek wil darem ook effe spog met my spraaksaamheid.

Ek loop gereeld die pad wat my stil gemaak het en praat die heeltyd hardop, probeer steeds uitredeneer hoekom ek opgehou praat het. Maar hoe meer ek praat en dink, hoe minder kry ek dit gekop.

En eendag deur my baie praat en nuutgevonde woorde, ontmoet ek ‘n kind wat opgehou praat het en ek probeer my bes om haar aan die praat te kry. Sy kyk net anderpad, so half oor my skouer. Ek kyk om, maar sien niks. Ek oefen al my aangeleerde manupilerende woorde. Ek smeek: “Agtoe, praat met my, sê net iets, enige iets. Ek verstaan baie dinge, jy kan my enige iets vertel,” sê ek. “Kyk, daar bo,” wys ek haar, “daar bo kwetter ‘n voël en wag op jou om terug te antwoord.” Stilte. “As jy mooi vra, sal ek jou ‘n storie vertel.” Alle kinders hou mos van stories. Sy sê niks. Ek kyk af en sien sy is kaalvoet op die gruispad. “Brand jou voete nie al nie? Gaan jy soutpanne toe? Waarheen loop jy, hê?” Niks. “Ek hou van jou hemp, waar het jou ma dit gekoop?” Nog minder. Die kind trek nie haar skouers op nie, sy draai nie haar lyf weg nie, sy skud nie haar kop nie, sy is bewegingloos stil. “Nou maar ja, duidelik wil jy nie met my praat nie. Wat het ek ooit aan jou gedoen?” Die kind kyk net voor haar uit, steeds oor my skouer na die vaal-blou hemel wat pateties oor die vlaktes hang. “Kan ek saam jou terugloop dorp se kant toe,” vra ek. Sy staan net stil. Dit pla my. Ek hou niks daarvan nie. “Wel, kry vir jou!” skree ek vir haar. Direk in haar ore. Sy skrik nie eers nie. Sy kyk net dwarsdeur my, asof ek nie eers daar is nie. Die fokken kind! Die halstarige fokken kind!


Dan merk ek dit op: sy het geen skaduwee nie. Haar skadu sleep agter myne aan soos ek beduie en rondom haar kring om haar aan die praat te kry, so sleep die kind se skaduwee agterna. En ek raak die bliksem in. Skielik verdwyn die kind, raak net weg, sweef iewers oor die vlaktes, haar vaalhare hang aan die wolke. Haar voetspore word die wind se rok wat sleep. Dan skree ek oor die vlaktes: “Here Jissus, kind, kom terug!” Maar ek het nie ‘n stem nie, alles is stil. Ek word bang, daar is geen woorde in my nie, daar is geen gedagtes wat hul praat wil kry nie. Net die stiltes bly.

My liefste Lente

2 Julie 2009

My liefste Lente

Jy is vandag 1 jaar en vier daggies oud. En jy is al reeds 10 maande in my sorg. In hierdie 10 maande het my hele lewe verander: dit wat voorheen belangrik gelyk het, het vervaag tot 'n gejaag na wind. Ek hoef nooit weer 'n boek te skryf of 'n pen op te tel en woorde in te ryg nie, solank jy net deel van my bestaan kan wees, van my elke oggend se opstaan en saans se gaan slaap. Solank is ek 'n vervulde mens. Jy het my kom wys wie ek regtig is. Jy is magic. Toorgoed. Jou helder donker oe en twee-tand smile is vol geheime krag. Jy het my weer leer bid, onwillekeurig. Ek kan nie anders nie.

Daar is so baie wat ek vir jou wil.

Ek het verlief geraak van daardie eerste oomblik in die hospitaal toe ons gaan kyk het na die baba wat al twee maande alleen daar le. Jou oe het niks verraai nie, jy het nie gehuil of enige emosie gewys nie. Ek het jou versigtig in my arms opgetel en was onmiddelik getoor. Jy was bitter klein: 2 maande oud en het net 3kg geweeg. Die volgende dag is jy in ons sorg geplaas en saam huis toe. Ons het inderhaas gaan klere en doeke en bottels en babarome koop. My hart het gebons oor die vlaktes soos 'n hasie wat skielik vrygelaat is. Iets in my het weer begin leef. Daar was geen twyfel in my nie. Ek het geweet dat God jou vir my bestem het.

Soms kyk ek na jou en word yskoud van vrees dat jy weggevat sal word van my. Ons word nie deur bloed gebind nie, ek het geen aanspraak op jou nie; behalwe vir hierdie liefde wat die stukrag van die oseaan het. Dit is net hierdie liefde wat my bind aan jou. Hierdie term wat so maklik en losweg gebruik word. Hierdie ding wat so onverstaanbaar is. Ek sal sterf vir jou. Ek sal leef vir jou.

Jou biologiese ouers sien jou vandag. Dit is hul volste reg. My aanspraak op jou le vervat in die blote feit dat ek jou liefhet. Dit is waarop ek staan. Dit is die wankelrige voet wat my regop hou vandag. Maar weet verseker, dit is suiwer. Daar is geen skadu's in nie. Ek is bang - ek is bang dat jou magic hul gaan toor en dat hul alles gaan doen om jou terug te kry. Jy is immers uit hul gebore. Terselfdertyd vra ek myself af: wat weeg die swaarste? Hierdie bloed- en genetiese band wat hul met jou het of my liefdesband?

Ek gaan jou mooi aantrek, ek gaan vir jou iets nuuts en pienk en sag koop vir vandag se besoek. Ek gaan jou invryf met lekkerruik rome. Ek gaan jou voorkop soen en my hand oor jou kroesies streel en dan gaan ek kyk hoe jou bloed-ouers jou optel en vashou en ek gaan in hierdie donkerte inspring in die arms van God en weer leer vertrou; want ek kan nie anders nie...